Onder- en boventiteling

Bij onder- en boventiteling worden gesproken taal en andere geluiden in tekst weergegeven. Ondertiteling wordt vaak toegepast bij televisieprogramma’s en bij films. Soms wordt onder- of boventiteling ook in theaters toegepast.

Tv en films

Nederlandstalige televisieprogramma’s op de publieke zenders worden bijna altijd ondertiteld voor slechthorenden en doven. Met verschillende kleuren wordt aangeduid wie aan het woord is. Ook achtergrondgeluiden (bijvoorbeeld het gerinkel van de telefoon) worden vermeld.

Publieke omroepen moeten 95% van alle Nederlandstalige programma’s ondertitelen, naast de buitenlandse programma’s die al ondertiteld worden. Commerciële zenders die vanuit Nederland werken, moeten 50% van de Nederlandstalige programma’s ondertitelen. RTL is gevestigd in Luxemburg en hoeft dus niet aan deze wetgeving te voldoen. De meeste regionale zenders ondertitelen ook. Soms alleen bij de herhaling van een uitzending. Het ondertitelen van live-programma’s blijft het moeilijkst, maar er wordt steeds meer gebruik gemaakt van spraakherkenning. Zie dit youtube-filmpje.  Bij Uitzending Gemist wordt de ondertiteling overgezet naar internet-gebruik.

N.B. Uit onderzoek (Publieke omroep en KLO-Kwalitatief 2009) blijkt dat niet alleen de 1,5 miljoen slechthorenden en doven in Nederland teletekstondertiteling gebruiken. Zo’n 4,5 miljoen mensen schakelen regelmatig de ondertiteling in.

Op NOS-teletekst pagina 200 is te zien welke programma’s ondertiteld zijn: dan staat er een ’t’ achter de titel van het programma.

Programma’s met teletekstondertiteling opnemen

Met de digitale tv is het mogelijk om teletekstondertiteling op te nemen via een digitale decoder/recorder of harddiskrecorder. Het is wel afhankelijk van de kabelaanbieder of de mogelijkheid van opnemen er al of niet is.

Theaters

Soms kan je in een theater gebruikmaken van onder- of boventiteling ter ondersteuning van een voorstelling.

Stagetext

Een methode van boven- of ondertiteling in een theater is Stagetext. Deze methode werkt met een tekstbalk op of boven het toneel, waarop telkens twee of drie regels tekst worden geprojecteerd. Voor de tekst van de verschillende personages wordt gewerkt met verschillende kleuren en ook de geluiden die gemaakt worden op het toneel worden benoemd. De lichtsterkte wordt afgestemd op de wisselende lichtsterkte tijdens de voorstelling. Het gelijktijdig laten verlopen van tekst en spel wordt op voorhand door de regie vastgelegd. Voordeel van deze methode is dat je beeld (wat zich op het podium afspeelt) en tekst (op de tekstbalk) tegelijk kunt zien, omdat het dicht bij elkaar zit.

AirScript

Een andere methode is die van AirScript. AirScript is eigenlijk bedoeld voor de anderstalige toerist, maar kan ook goed gebruikt worden door slechthorenden. Het is een apparaat ter grootte van een draagbaar navigatiesysteem, waarbij de gebruiker kan kiezen in welke (beschikbare) taal hij het gesproken woord van een voorstelling wil volgen. Een theatermedewerker zorgt ervoor dat de snelheid waarmee de tekst wordt getoond, samenvalt met de actie op het toneel. De lichtsterkte van het beeldscherm wordt automatisch afgestemd op het zaallicht. Voordeel is het individuele gebruik. Nadeel is dat het lastig is om tegelijkertijd te kijken naar het podium en te lezen op het beeldscherm. Ook worden overige geluiden niet benoemd.

Als onder- of boventiteling gebruikt wordt in Nederlandse theaters, dan kun je dit zien in het overzicht Zoek en kies Gebouwen.